“Bilgisayardan korkmayın. Bilgisayarı yapan kişiler insanlar değil mi? Peki neden yaptılar ? Bizlerin hayatını kolaylaştırabilmek için tabi ki. E biz bilgisayarı ondan korkarak, ona hakim olmayı bilmeyerek kullanırsak nasıl hayatımızı kolaylaştıracak?” İşte bu cümleler benim öğrencilerime vermeye çalıştığım bakış açısını ifade ediyor. İlk dersimde onlara bu cümleleri söyledim. Son dersime kadar söyleyeceğim. Biz sınıfımızda “Ben bilmiyorum, yapamadım, yapamayacağım” vb. ümitsiz cümleleri asla kurmuyoruz. Biz, hayatımızı kolaylaştırmak için yapılmış bir teknolojik cihaza hükmedemeyecek kişiler değiliz! Ona istediklerimizi yaptırabiliriz. Ve belki bir gün hayallerimizi onunla canlandırabiliriz.
‘Kodlama nedir?’ diye çok düşünmemize gerek yok. Bilgisayara bir şeyler anlatmaya çalışıyoruz. Onunla konuşuyoruz. Ama sadece onun anlayacağı dilden. Benim için kodlama demek vermek istediğim bakış açısını oturtabilmek için onlara bilgisayara hükmetmeyi öğretmek demek. Biz kodlama dillerinin bazen insanı çok zorladığını ve ‘kafa yakmak’ dediğimiz olayı gerçekleştirdiğini biliyoruz. Amacımız onlara ‘kafa yakan’ programlama dillerini öğretmek değil, programlama mantığını öğretmek. Çoğu öğrencinin matematik dersinde başarısız olmasının sebebi ondan korkmasıdır. Çünkü etrafındaki insanlar genel olarak matematik dersini çok zor, yapabilen kişiyi de çok zeki gibi anlatır. Eğer öğrencide ‘Ben çok zekiyim’ algısı yoksa, yapamayacağını düşündüğü matematikle uğraşmaz çünkü onun için bu iş ona göre değildir. Eğer siz de kodlamayı onların gözünde çok büyütürseniz “off matematik yetmezmiş gibi bir de bu çıktı başımıza” tepkisiyle karşılaşmaya çok yakınlaşırsınız.
Düşünemeyen bir bebeğe anlatır gibi hayal edin. Mehmet Kurt’un PC World dergisinde yazdığı algoritma yazmayı öğreten yazısını incelemiştim. Yazının başında “Bilgisayar düşünür mü?” sorusunu soruyor. Ve tabi ki cevap da ondan; ‘Hayır! Öyle bir şey yok. Düşünmez ama unutmaz.’
Algoritma yazma çalışmalarına ilk olarak bir hedef yere varmak ile başladık. Bunu nasıl yapacaklarını sorduğumda “Hedef yere gidin!” “Yürüyün” “Koşun” “Uçun” “Hocam işte gidin yaa” komutlarıyla karşılaştım. Peki nasıl bir soru sorarak onların daha ayrıntılı düşünmesini sağlayabilirdim? ‘Bilgisayara vermek istediğiniz komutları yeni doğmuş ama söyleneni yapmayı muktedir eylemlerden bir haber bebeğe öğretecek tarzda ifade edebilir misiniz?’ Bu soruyla birlikte akıllarına hemen kardeşleri, tanıdıkları geliyor. Tanıdıkları bir bebeği hayal ediyorlar ve artık sizin komutlarınızı bile sorgular hale geliyorlar. “Aaa hocam olmaz ki bebek onu yapmayı nereden bilsin” tepkileri başladığında yüzünüzde küçük tebessümler belirmeye başlıyor… Bırakın onlar oyun oynadıklarını sansınlar. Derse geldiklerini fark etmek zorunda değiller. “Benim bildiğim çok güzel bir oyun var. Bu ders onu beraber oynayalım mı?” diyerek bile derse başlayabiliriz. Code.org, Scratch, Codemonkey vb. uygulamalarını yaparken derste olduklarını hissetmek zorunda değiller. Bırakalım bir süre sadece oyun oynadıklarını sansınlar. Dersi oyunlaştırabilmemiz için biraz gözlem yapmamız yeterli oluyor. Örneğin; okulumuz öğrencilere tangramlar dağıttı. Öğrencilerin onu yapmak için çok uğraştıklarını birbirleriyle yarıştıklarını fark ettim. Bunun üzerine; Kendi sınıfıma da yeterli sayıda tangram aldım. Öğrencileri iki kişilik gruplara ayırdım. İki kişiye bir tangram verdim. Öğrenciler arasından bir yazılımcı seçtim. Yazılımcımızın gördüğü, diğer öğrencilerin görmediği bir tangram modeli belirledim. Yazılımcı olan öğrencimiz önündeki tangram modelini arkadaşlarının en iyi anlayabileceği şekilde anlatmaya çalıştı. Diğer öğrenciler ise yazılımcının verdiği komutları en iyi şekilde anlayıp uygulamaya çalıştılar. Dersin sonunda en iyi komut vereni ve komutları en iyi anlayanı seçerek pekiştireç olarak çikolata ikram ettim. “Bakın arkadaşınız size çok iyi komutlar vermediğinde onun istediklerini yapamadınız. E siz bilgisayara iyi komut veremezseniz o nasıl yapsın?” diyerek yaptığımız uygulamanın amacını da mantıklarına oturtarak uygulamamızı sonlandırdık.
Kodlama sadece Code.Org’da arıyı, aktörü hareket ettirmek değildir. ‘Kodlama kafası’ her yerde! Madem komut vererek arıyı, aktörü hareket ettirebiliyorlar o zaman kendilerini de hareket ettirebilirler. Kodlamayı günlük hayatlarına taşıyın. Ezbere yapar gibi düşündükleri hareketleri yaparken bile kendilerine komut verdiklerini hayal etmelerini sağlayın. Örneğin aşağıdaki resimdeki kodu sınıf kapılarına yapıştırın. Sınıf kapısını açarken bile kodlama kafası ile hareket etsinler.
Onları köreltmeyelim. Matematikte 2*2=4’tür. Öğrenciler bunu değiştiremez. Sadece bunu bilir ve bunu yapar. Ama çok şanslıyız ki bizim dersimizde bu böyle değil. İhtiyacımız olan şey onların hayalleri ve ‘kodlama kafası’ Hayal kuramayan bir çocuk olamaz, köreltildiği için hayal kurmayı unutmuş bir çocuk olabilir. Onları köreltmeyelim.
Tanıdıkları insanların hayretlerini görmelerini sağlayın. Oyun oynadıklarını hissederek ürettikleri hayallerini ailelerine, arkadaşlarına göstermelerini, anlatmalarını sağlayın. Kodlama yapmayı bilmeyen insanların verdikleri hayret tepkileri onlara yaptıkları işi daha çok yapma isteği uyandıracaktır.
Kodlama yaparak tanınmış iş adamlarının hikayelerini anlatın. Çoğumuzun okul hayatında ‘biz bunları nerede kullanacağız acaba?’ diye kafamızı kurcalayan bir sorusu vardı. Biz de öğrencilerin kafasını kurcalayan öğretmenler olmak ister miyiz? “Hocam biz bu öğrendiklerimizi ne yapacağız?” diye soran ya da böyle düşündüğünü hissettiğiniz öğrencileriniz mi var? O zaman onlara örnekler sunun. “Mark Zuckerberg’i tanıyor musunuz?” diye konuya başlayıp onun Facebook’u bir yurt odasında arkadaşıyla kodlayarak yaptığı gibi örnekler verin. Onlara ispat sunun.
Onlarla eğlenin
Emre’in Hikayesi
(Öğrenci hakları gereği hikayenin ana karakteri olan öğrencimizin gerçek adı kullanılmamıştır. Emre, temsili bir isimdir.) Emre, genelde derslere geç kalan, kantinin en kıymetli müşterisi olup sürekli tost yiyen, okula sadece tost yemek için geldiği düşünülen bir öğrencimizdir. Ben de tamamen bu düşünce tarzındaydım. Ama bir derste böyle düşündüğüm için çok üzüldüm. Neden mi üzüldüm? Çünkü fark ettim ki Emre’yi körelten, onda derse gelme isteği uyandırmayan bizlermişiz. Emre’yi fark ettiğim ders ilk dönem ortalarına doğru QR kod ile hazine avı etkinliği yaptığımız dersti. Emre QR kod ip uçlarını bulabilmek için bütün sınıfı alt üst etti. Ve bana “Hocam ne olur bir sonraki derste de bundan yapalım” diye ısrar etti. Onun bana o cümleyi kurarken ki istekli hali, sınıfın içerisinde yarışı kazanabilmek için gösterdiği mücadele benim sessiz olan ve öğretmenler tarafından ümit kesilen öğrencilere bakış açımı tamamen değiştirdi.
